TSA
O tribunal internacional constituído en Bruxelas para tratar do bloqueo estadounidense contra Cuba pronunciou 17 de Novembro unha razonada sentenza na que establece que a intervención de sucesivos gobernos de Washington contra a illa dende 1962, viola o Dereito Internacional, transgrede normas universais de convivencia e pode constituir delicto de Xenocidio. O fallo determina que o cerco económico, comercial e financeiro imposto por sucesivos titulares da Casa Branca, transgrede a Carta da ONU, que consagra o principio de soberanía, a Declaración Universal dos Dereitos Humanos e os acordos da Organización Mundial de Comercio, entre outras. Logo de escoitar as alegacións da Fiscalía e as testemuñas sobre o dano humano e económico do bloqueo, o tribunal lembrou que os gobernos dos EUA aplican este sistema unilateral coercitivo dende hai máis de 60 anos sen interrupción, con dano para as condicións de vida de todo un pobo e frustración constante dos seus obxectivos razonábeis de progreso.
O Tribunal Internacional sobre as sancións de Estados Unidos contra a República de Cuba pronuncia a seguinte sentenza:
As amplas sancións políticas e económicas impostas á República de Cuba desde 1960 até a data violan o dereito internacional. Estas inclúen, sobre todo, os artigos 2(4) e 2(7) da Carta da ONU sobre a protección da soberanía, a autodeterminación e a prohibición de intervención, os artigos da Declaración Universal de Dereitos Humanos (DUDH) de 1948 e o Pacto Internacional de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais (PIDESC) de 1966, así como como as disposicións da Organización Mundial do Comercio (OMC) sobre a protección da liberdade de comercio e numerosos principios do Tratado da Unión Europea (TUE, Tratado de Maastricht).
Fundamento do caso
I. Desde 1960, Estados Unidos creou unha rede cada vez máis ampla de sancións contra
todos os ámbitos da vida social en Cuba, que afectan profundamente as condicións de vida da poboación cubana. A partir da “Lei de Comercio co Inimigo” de 1917, o goberno de Estados Unidos promulgou unha serie de leis e regulacións adicionais despois da revolución en Cuba en 1959. Estas inclúen a a “Lei de Asistencia Exterior” de 1961, o “Regulamento de Control de Activos Cubanos” de 1993, a ” Lei da Democracia cubana “de 1992, a chamada “Lei Torricelli”, a “Lei da liberdade cubana e a solidariedade democrática” de 1996, a chamada “Lei Helms-Burton” e a “Lei de Reforma das Sancións Comerciais e mellora das exportacións” de 2000. O obxectivo de todas estas medidas era destruír os logros sociais, económicos e culturais da revolución de 1959. Xa en 1960, Lester Mallory, Subsecretario de Estado Adxunto para Asuntos Interamericanos, expuxo abertamente a estratexia da administración estadounidense: o obxectivo era debilitar a vida economica cubana, provocar fame e desesperación e sementar descontento co fin de facilitar o cambio de réxime. Literalmente: “Deben ser usados rapidamente todos os medios posibles para debilitar a vida económica de Cuba […] mediante a denegación de diñeiro e subministracións a Cuba para diminuír os salarios monetarios e reais, para provocar a fame, a desesperación e o derrocamento do goberno”. Estes principios criminais guiaron a política de sancións de Estados Unidos contra Cuba até o día de hoxe.
O Tribunal escoitou a numerosas testemuñas e reuniu numerosas probas durante dous días de audiencias. Escoitou a acusación detallada e examinou os argumentos en defensa da acusada administración estadounidense. Presentáronse numerosos exemplos da profunda intervención das sancións en case todos os ámbitos da vida social, dando a impresión dun total bloqueo a Cuba con novas e novas restricións. A única flexibilización das viaxes e as transferencias de diñeiro a, e de, Cuba, baixo o presidente Barak Obama foi levantada novamente pola Administración de Donald Trump e reforzada con medidas adicionais. Tampouco o cambio de goberno do presidente Biden trouxo alivio.
As sancións afectan a todo o sector económico e financeiro e apuntan contra a soberanía tecnolóxica de Cuba, vital para o desenvolvemento económico e o acceso a innovacións tecnolóxicas. As transaccións de pagos internacionais están pechadas para Cuba como evidenciou a práctica actual mostrada no contexto deste Tribunal. Ningún país pode abordar un proceso de modernización tecnolóxica baixo estas condicións.
2
As sancións causaron os máis graves danos a todo o sector da saúde pública. O sistema de saúde en Cuba gañou recoñecemento mundial pola súa exemplar atención á poboación, pero tamén polos destacados resultados da súa investigación farmacéutica e procesos industriais. Os efectos extraterritoriais do bloqueo obstaculizaron severamente, e moi a miúdo imposibilitaron, a importación de compoñentes necesarios para a produción de medicamentos, así como a cooperación médica internacional. Durante o período de abril de 2019 a marzo de 2020, o Bloqueo dos EUA. provocou perdas no sector saúde por 239. 803 .690 dólares, o que supón case 80 millóns máis que as perdas rexistradas no período anterior á Pandemia de COVID-19.
O bloqueo provocou unha redución cada vez maior da subministración de combustible, que non só obstaculiza todos os esforzos no progreso industrial, senón que tamén eleva o custo das subministracións diarias para a poboación. Isto tamén é fortemente sentido na agricultura, para a cal as sancións teñen dramáticas consecuencias, xa sexa na importación de fertilizantes e herbicidas ou no funcionamento do sistema de rega. O sector educativo, internacionalmente recoñecido como exemplar, non se libra tampouco das sancións. Estas obstrúen gravemente todas as oportunidades de educación en liña, obstaculizan a cooperación internacional e a dotación a escolas e universidades do equipamento e material didáctico debido á falta de divisas. O bloqueo ao sector das telecomunicacións e as tecnoloxías da información ten un impacto negativo nas posibilidades para os cubanos de contar cunha infraestrutura adecuada, maior acceso a Internet e informatización.
En xeral, as probas reunidas a partir de testemuñas, vídeos e documentos deron a
impresión dun ataque concentrado sobre as estruturas básicas da sociedade cubana, os seus medios de vida e capacidades de desenvolvemento, o cal é único e sen precedentes na historia pola súa duración e alcance.
II.
Esta práctica de sancións contra a República de Cuba viola o dereito internacional en todos os aspectos.
Isto tamén foi recoñecido recentemente pola Asemblea Xeral das Nacións Unidas nas súas resolucións do 23 de xuño de 2021 (A/RES/75/289) e o 3 de novembro de 2022 (A/RES/77/7) e o 4 de novembro de 2023 na petición de Cuba (A/78/L.5) e o seu chamamento ao goberno de Estados Unidos a derrogar as súas leis.
1. As sancións violan claramente a soberanía de Cuba, que está protexida polo artigo 2(1) da Carta das Nacións Unidas e a prohibición de intervención en virtude do Artigo 2(4) e (7) da Carta das Nacións Unidas.
O 4 de novembro de 2023, a Asemblea Xeral da ONU, por unha abafadora maioría de 287 votos contra 2 e 1 abstención, pediu aos estados por 31ª vez “que se absteñan de promulgar e
aplicar leis e medidas do tipo mencionado no preámbulo da presente resolución
[Lei Helms-Burton]”. A resolución baséase na decisión clara de que as sancións unilaterais son ilegais se os seus efectos exceden un certo nivel de gravidade. Aínda que este nivel non está
definido, a duración, o alcance e o obxectivo das sancións non deixan lugar a dúbidas sobre a súa ilegalidade.
Os Estados Unidos tampouco poden invocar motivos de xustificación. As sancións non poden considerarse unha reacción ante unha conduta que viola o dereito internacional. A nacionalización despois da revolución de bens inmobles propiedade de cidadáns estadounidenses, foi de acordo co principio de soberanía de cada estado sobre os seus recursos naturais (Res. UNGV 1803v. 14 de decembro de 1962) e foi xustificada. Ademais, a Lei Helms-Burton e as sancións perseguen expresamente obxectivos completamente diferentes, que non apuntan a unha restitución ou compensación, senón a un cambio de réxime.
Estados Unidos tampouco pode invocar a protección da seguridade do seu Estado. Aínda que os
Estados Unidos colocou a Cuba nunha lista de estados que supostamente apoian o terrorismo, nunca foron ameazados por Cuba.
2. As sancións impostas por Estados Unidos a Cuba tamén violan numerosos dereitos humanos, en en particular os contidos no “Pacto de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais” da ONU
(PIDESC) de 1966. Estes dereitos son tan vinculantes e obrigatorios como os dereitos políticos e civís.
Xa en 1997, o Comité de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais afirmou que as medidas unilaterais económicas “a miúdo causan perturbacións importantes na distribución de alimentos, produtos farmacéuticos e subministracións sanitarias, pon en perigo a calidade dos alimentos e a dispoñibilidade de auga potable, interferen gravemente co funcionamento dos servizos básicos de saúde e educación e socavan o dereito ao traballo”.
A evidencia demostrou que estas consecuencias danosas ocorreron na vida de cubanos.
Isto significa que o dereito a traballar (Art. 6 PIDESC) en condicións xustas e favorables con salarios que permitan unha vida digna (Art. 7, 11 PIDESC) está a ser violado. Como resultado da inflación, só entre xaneiro e outubro de 2022, o prezo medio da canastra de bens e servizos aumentou case un 29%. De outubro de 2021 a outubro de 2022, a inflación aumentou case o 40%. Nesta situación, non só a inflación importada polos prezos do mercado mundial xoga un papel clave, senón esencialmente a falta de dispoñibilidade de divisas, agravada polos
efectos intensificados do bloqueo e a incesante persecución por parte do goberno de Estados Unidos de todas as fontes de ingresos no país.
De maneira similar, o dereito á saúde (Art. 12 PIDESC) é violado permanentemente pola obstrución á importación de equipos médicos para clínicas e produtos farmacéuticos para a produción de medicamentos propios.
O dereito á educación (Art. 13 PIDESC) e o dereito á ciencia e a cultura (Art. 15 PIDESC)
tamén están gravemente ameazados e prexudicados pola falta de equipos e materiais didácticos e o impedimento do contacto internacional científico e cultural.
A diferenza de todos os membros da UE, nin Estados Unidos, nin Cuba nin a UE ratificaron o PIDESC.
Con todo, existe un consenso na comunidade académica internacional de que estes dereitos humanos tamén son vinculantes para os estados e confederacións de estados sobre a base do dereito consuetudinario.
3. As sancións teñen como obxectivo restrinxir o comercio de Cuba con outros estados, bloqueando a importación e exportación de bens esenciais e destruíndo transaccións financeiras. Por tanto contradín numerosas disposicións do dereito mercantil internacional codificadas na lexislación da OMC. Por exemplo, o art. XI do Acordo Xeral sobre Aranceis Aduaneiros e Comercio (GATT. Xeneral Agreement on Tariffs and Trade, Acordo Xeral sobre Tarifas e Comercio) de 1947, do que Estados Unidos é parte, prohibe a restrición de importacións e exportacións.
A conxelación de activos e a restrición das transferencias e pagos internacionais tamén están prohibidas. O Art. III apartado 2 de “Artigos do Acordo do Fondo Monetario Internacional” do 22 de decembro de 1945 tamén estipula que os membros deben absterse de toda restrición sobre o pago corrente e prácticas de discriminación de moedas.
O Art. XVI (1) O AXCS (Acordo Xeral sobre o Comercio de Servizos) estipula que os membros da OMC, como Estados Unidos, deben outorgar liberdade de circulación de persoas físicas en diversos sectores de servizos. Aquí tamén hai excepcións por razóns de intereses esenciais de seguridade (Art. XIV bis AXCS), pero non se aplican a Estados Unidos en relación con Cuba. Nin as actividades militares, políticas nin económicas de Cuba representan unha ameaza para os EUA.
Por último, os Estados Unidos néganse a utilizar o sistema de solución de diferenzas previsto
para as disputas comerciais no sistema da OMC, que está expresamente provisto no art. III parágrafo 7 do Anexo 2 do GATT de 1994 “Entendemento sobre normas e procedementos que rexen a solución de controversias”, dispondo expresamente que “[…] en ausencia dunha solución mutuamente acordada, o primeiro obxectivo do mecanismo de solución de diferenzas é usualmente asegurar a retirada das medidas en cuestión [neste caso, o bloqueo] se se determina que son
incompatibles coas disposicións de calquera dos acordos abarcados”. Estados Unidos nunca estivo interesado nunha solución pacífica ás cuestións en disputa, xa que quería debilitar a posición económica de Cuba para derrocar ao goberno.
4. As sancións contra Cuba teñen efectos de longo alcance sobre empresas extraterritoriais e
estados, xa sexa no ámbito do comercio, as finanzas, o investimento ou o turismo. Nas súas repetidas resolucións pedindo o levantamento das sancións estadounidenses, a Asemblea Xeral da ONU citou a Lei Helms-Burton en particular, xa que apunta a “efectos extraterritoriales contrarios á soberanía doutros Estados, os intereses lexítimos das persoas baixo a súa xurisdición e a liberdade de comercio e navegación” (ONU DOC A/RES/74/7). En 1996, a UE tamén condenou as leis e regulamentos con efecto extraterritorial como violación do dereito internacional, xa que interferen coa soberanía de estados estranxeiros en violación da prohibición de intervención. Coa súa chamada resolución sobre o bloqueo (Regulamento (CE) nº 2271/96 do Consello de 22 de novembro de 1996), prohibiu mesmo que as empresas europeas cumpran coas medidas extraterritoriais, declarou que todas as decisións dun tribunal estranxeiro baseadas nos efectos sobre terceiros das leis sancionatorias son nulas e resoltas nun dereito a compensación por danos e perdas baseados nestas leis.
As medidas legais con efectos extraterritoriales tamén violan os principios centrais de Maastricht, por exemplo N. 3 e 4: “Todos os estados tamén teñen obrigacións extraterritoriais de respectar, protexer e cumprir as obrigacións económicas, dereitos sociais e culturais” e N° 13: “Os Estados deben desistir de actos e omisións que cren un risco real de anular ou menoscabar o goce dos dereitos económicos, sociais e culturais extraterritorialmente”. Finalmente, o Principio N. 22 esixe explicitamente: “Os Estados deben absterse de adoptar medidas, como embargos ou outras sancións económicas, que terían como resultado anular ou menoscabar o goce dos dereitos económicos, sociais e culturais […]. Os estados deben absterse en toda circunstancia de embargos e medidas equivalentes sobre bens e servizos esenciais para cumprir coas obrigacións básicas”.
Segundo o Dereito Penal Internacional codificado no Estatuto de Roma de 1998, os crimes contra a humanidade son aqueles que constitúen ataques xeneralizados ou sistemáticos contra a poboación civil.
. Trátase do exterminio, a esclavización, a deportación ou a expulsión forzosa, a privación da liberdade física e intelectual, a persecución dun grupo por motivos políticos, raciais, étnicos ou nacionais, etc. Aquí o bloqueo, aínda que o chamen embargo ou sancións, socava a vida, a liberdade, os dereitos e a dignidade das persoas e é un crime contra a humanidade.
Os bloqueos son unha das formas de guerra máis traizoeiras, ilegais e ilexítimas, mesmo se
invocan tratados e leis internacionais para camuflar as súas accións.
Segundo o art. II da Convención de Xenebra de 1948 para a Prevención e a Sanción do
Crime de Xenocidio, parágrafo c, “Inflixir deliberadamente ao grupo condicións de vida
calculadas para provocar a súa destrución física total ou parcial”, é un acto de xenocidio.
O dramático e enorme impacto das leis e regulamentos antes mencionados, mantidos durante
máis de 60 anos, tamén demostra que ningún bloqueo foi tan completo, prolongado
e brutal contra un pobo como o que Estados Unidos mantivo contra Cuba.
O bloqueo provocou directa e indirectamente a perda de numerosas vidas humanas.
E decisión dos EUA manter este bloqueo até que o pobo cubano decida dobregarse.
Estados Unidos está decidido a manter medidas calculadas para lograr no longo termo a destrución física de polo menos unha parte do pobo cubano.
Semellante actitude podería constituír un delito de xenocidio.
5. Dado que as numerosas sancións e as leis estadounidenses nas que se basean son ilegais,
o bloqueo debe ser abolido. Os EUA deben pagar indemnización polo dano causado ao estado cubano, as súas empresas e os seus cidadáns.
Bruxelas, 17 de novembro de 2023. Norman Paech, Suzanne Adely, Ricardo Avelãs, Daniela Dahn, Simone Dioguardi, DimitrisKaltsonis
