Rosa Miren Elizalde – La Jornada

O arquipélago cubano cabe 90 veces nos EUA. Non ten litio, nin grandes reservas minerais; até hoxe non apareceu, como en México, un pozo que acorde a cobiza adoecida da industria petroleira. Cuba é un palmar no medio da mar oceana, dixo José Fornaris, poeta romántico do século XIX. Para Jean-Paul Sartre, era unha illa amarrada ao ciclo infernal da cana de zucre. En Furacán sobre o zucre (1961), procurou Sartre as razóns da Revolución de 1959.

Sen riquezas coma as de Bolivia, Venezuela ou México, e sen ser ameaza para EUA, a obsesión histórica do goberno de Washington por controlar Cuba, chegou a extremos que sobardan a razón.

Para o Día dos Dereitos Humanos (10 de decembro) a administración Trump prohibiu todos os voos dende EU a Cuba, agás os que teñan comodestino a Habana. O congresista demócrata James McGovern,  dixo que semellante chasco político non era propio nin dun lapaberzas. Coma se non arretegasen abondo a Cuba, nunha reunión ultra-secreta na que o vicepresidente Mike Pence abordaba o fracaso das políticas dos EUA contra Venezuela, transcendeu que aumentarían a presión sobre a illa, á que responsabilizaban da firmeza de Nicolás Maduro, mentres o auto-proclamado Juan Guaidó perde aire. O embaixador dos EUA ante a OEA, Carlos Trujillo, dixo en La Voz de las Américas que Habana tiña culpa da presa e do retraso e mesmo das revoltas de Chile, Colombia e Bolivia. Todo o lote nunha soa semana.

E como non? Coa borrasca do impeachment (voto de censura) a Trump e a escandaleira de 20 anos de mentiras da Casa Branca sobre Afganistán, fica en segundo lugar a remontada do goberno de Washington contra Cuba, que inza arreo dende xuño de 2017 até hoxe e que desbarata os temesiños pasos de Barack Obama para achegarse á illa, se cadra co anceio de gañala por outros medios.

Atafega acordarmos cada abrente en Cuba con renovadas ameazas e sancións do Norte, pero non nos causa sorpresa. Fidel Castro, o cubano que mellor coñeceu a Estados Unidos, nunca creu que a mellor versión de Obama poidese actuar contra a natureza instintiva dunhas relacións que naceran, no século XVIII, baixo lóxicas imperiales. “Moitos soñan que, cun simple cambio de mando, o imperio vai ser máis tolerante e menos encirrado.  Sería inxenuidade crer que as boas intencións dunha persoa intelixente poderían mudar o que séculos de intereses e egoísmo crearon”, escribiu Fidel nunha das súas Reflexiones, 15 novembro de 2008.

O líder cubano lembrou que a poucos anos de proclamar a súa independencia en 1776, os gobernantes dos EUA fixaron os seus intereses na illa caribeña á que vían como un apéndice natural da Florida. John Quincy Adams, sexto presidente de EU, chegou a dicer: “Hai leis de gravitación política, así como hainas de gravitación física, e así Cuba, separada pola forza da súa conexión non natural con España, terá que vir cara á Unión Norteamericana”. As ofertas de comprar a España a pérola da súa coroa no Caribe, non tardaron en chegar antes da Guerra de Secesión.

En 1960, o ex embaixador dos EUA na Habana, Earl E. T. Smith, declarou ante unha sub-comisión do Senado: “Até o arribo de Castro ao poder, Estados Unidos tiñan en Cuba unha influencia de tal xeito irresistibel, que o embaixador estadounidense era o segundo persoeiro do país, por veces máis importante ca o presidente cubano”. Poucos analistas viron un alarde de inmodestia nesta declaración que recolle Eduardo Galeano no seu libro “As veas abertas de América Latina”, e que expresa o aldraxe e dependencia que caracterizaron os anos que van dende a derrota militar da antiga metrópoli española en 1898, até a Revolución cubana, en 1959.

Os EUA seguen sen comprender o que significou unha revolución a 90 millas das súas costas, unha cura de cabalo, ao dicer de Sartre no seu antolóxico ensaio de 1961, na que a sociedade “créba ósos a golpe de martillo, derruba as súas estruturas, revolve institucións, transforma o rexime da propiedade e redistribue os seus bens, orienta a súa produción seguindo outros principios, trata de aumentar o máis rápidamente posibel a súa taxa de crecemento e, no momento de destrución máis radical, busca reconstruír e procurarse, mediante enxertos de ósos, un esquelete novo”.

A longo de 60 anos, esta cura de cabalo foi para algúns un espectáculo; para outros, un misterio, un suicidio, un escándalo, ou un fermoso desafío. O cerne do asunto é que eses 60 anos pasaron sen embaixador yanqui como personaxe protagónico do teatro político local.

A estas alturas, o pesadelo do Imperio é patolóxico. Enténdese ben.

Fonte: http://www.xornada.com.mx/2019/12/12/opinion/017a1pol

Enrique Ubieta

Nossa América vive dias intensos. Não há razão nem tempo para desânimo. Os povos do continente abriram as grandes alamedas da sua emancipação, e o imperialismo não pode fechá-las. Bolívar, Martí, Sandino, apontaram o caminho para a unidade. «Quanto tempo permaneceremos na letargia»?, perguntou Fidel em 1959, durante sua visita a Caracas. «Por quanto tempo seremos peças indefesas de um continente cujo libertador o concebeu como algo mais digno, maior? Por quanto tempo os latino-americanos viverão nessa atmosfera cruel e ridícula? Quanto tempo permaneceremos divididos?»

Desde a sua formação, nos anos 40, Fidel esteve envolvido nas reivindicações de justiça mais prementes da região: a independência de Porto Rico e a derrubada do ditador Trujillo na República Dominicana, entre outras, e viveria ao lado do povo colombiano os eventos que a história de hoje reúne como O Bogotazo.

Sua visita à Venezuela, poucos meses após o triunfo revolucionário, seria premonitória. Ali disse, com relação à necessária unidade de nossos povos: «E quem deve ser o proponente dessa ideia? Os venezuelanos, porque os venezuelanos a propuseram ao continente latino-americano, porque Bolívar é filho da Venezuela e Bolívar é pai da ideia de união dos povos da América».

Mas Fidel não estava se referindo apenas à unidade interna dos povos, indispensável ao triunfo da justiça, mas à unidade entre as nações do continente, embora soubesse que haveria governos de «sem força e sem fé em suas terras, dispostos a entregar a riqueza coletivas e os desejos populares aguardando recompensas pessoais indignas.

Por isso, em muitas ocasiões, Fidel tentou mostrar as vantagens da união, respeitando a diversidade de modelos e identidades socioeconômicas. «Qual é o destino, além disso, dos países balcanizados da nossa América? Que lugar eles ocuparão no século XXI? Que lugar lhes vão deixar, qual será o papel deles se não se unirem, se não se integrarem?», insistiu em 1990.

Nos últimos anos da década de traições e desespero, Fidel relançaria o internacionalismo médico cubano (nascido na Argélia, em 1963), para os povos da América Central e do Haiti – onde não havia governos ideologicamente relacionados -, após a passagem de dois furacões devastadores: centenas de profissionais de saúde foram para os recantos mais remotos e atenderam desde então às populações mais carentes. O povo cubano ficou cara a cara, sem intermediários, com seus irmãos do continente.

Fidel sempre se reunia com cada brigada antes de sua partida, conversando com seus membros como pai. Em 25 de novembro de 1998, ele disse: «Quero enfatizar isso agora: nossos médicos não se misturam nem um pouco em questões de política interna. Serão absolutamente respeitosos com as leis, tradições e costumes dos países onde trabalham. Eles não têm a missão de propagar ideologias. (…) Vocês vão para a América Central como médicos, como portadores abnegados da saúde humana, para trabalhar nos lugares e condições mais difíceis, para salvar vidas, preservar ou restaurar o bem-estar da saúde e exaltar e prestigiar a nobre profissão do médico; nada mais».

Naquele ano, um discípulo de Bolívar chegaria à presidência da Venezuela. Dois sonhadores, dois doidos com bom senso, Fidel e Chávez, se encontrariam, no esforço de contribuir para a unidade necessária. Nasceu ALBA, o projeto de unidade mais avançado que existia em nosso continente, um acordo cuja base estava no povo, em sua infinita capacidade de solidariedade. Centenas de milhares de latino-americanos tiveram saúde, educação, visão recuperada, dignidade. Nossa América, um conceito martiano que também inclui as ilhas do Caribe, foi então maior, porque soube olhar para dentro e juntar-se, complementar-se em projetos comuns. O imperialismo hoje tenta desmantelar essas conquistas, que tanto teme. É bom lembrar, na véspera do terceiro aniversário da partida física do Comandante-em-chefe Fidel Castro, o homem que dedicou sua vida à defesa da unidade dos povos e nações da América Latina.

Rosa Lemos- Terra Sen Amos- Habana

Sen valorarmos a a terribel condena do bloqueo, mal se entenderán  as dificultades e as arelas de Cuba, recordou Diaz Canel a Felipe VI na primeira visita dun xefe de Estado español á que fóra a máis prezada provincia colonial que só na agonia da derradeira da guerra houbera de atinxir un estatuto de autonomia frustrado. Nunha réplica cortés dominada por referencias ao común acervo, Felipe VI só excitou a atención dos comensais cando, facendo un silenzo dramático e erguendo a voz, recordóu que só mediante o contraste democrático é posibel atopar solución aos problemas sociais, proposta notábel para un pais que elixe por votación popular o seu sistema de goberno e cargos locais e que ven de refrendar a súa nova constitución por maioria. A sanción provén dun xefe do Estado que nunca foi votado, reproba o dereito universal do referendo e nin admite que o CIS compulse o degrao de aceptación da institución monárquica.

Tendo en conta que o obxectivo principal  da visita do Rei é a defensa de empresas procedentes do Levante español na industria hoteleira estatal cubana, de a pouco ameazadas pola aplicación do título III da Lei Helms-Burton (que desafia as nacionalizacións regularizadas do Estado de Cuba) o moralismo democrático de Felipe VI parece máis ben dirixido a súa propria parroquia mar por medio. De feito, poucas horas depois, o ministro Borrell cualificou perante a prensa de abuso de poder a lei Helms-Burton contra emprendimentos en Cuba.

Cuba goberna as súas relacións internacionais dende principios de solidariedade, independencia e respecto mutuo, como ben se pode seguir na discreción do seu ministerio de Estado a conta dos problemas da administración de xustiza da vella metrópole ao tratar coa UE. A activa axenda do presidente de Cuba levábao a unha asemblea local a Guantánamo só dúas horas depois da  intervención de Felipe VI.De feito, na véspera  da visita real, Diaz Canel, Raul Castro, Nicolás Maduro e outros xefes de goberno celebraban en Habana o Encontro Antiimperialista de Solidariedade, pela Democracia e contra o Neoliberalismo na que o presidente cubano salientaba o éxito do presidente democrático de Venezuela no cumio dos Paises non Alinhados no Azerbaixán. “Onde estava a censura da comunidade internacional à Venezuela? –preguntou Diaz Canel- Por que non puidemos ver, nos gobernos que representam a maioria absoluta das Nacións Unidas, nin un aceno de crítica ao goberno bolivariano? Porén, como parte da guerra de símbolos e de linchamento lanzado contra Maduro, os medios da metade do planeta proclaman que o presidente de Venezuela é recusado en todo o mundo”.

Recordando o regreso do ministro de Estado de Rajoy en taxi ao aeroporto da Habana, na fúnebre visita oficial de novembro de 2014, depois de García Margallo cair na tentación inxenua de recomendar a Cuba unha transición pacífica á democracia, a Casa Real tivo finalmente o raro privilexio dunha entrevista derradeira co secretario do Partido Comunista e heroe da Revolución, Raúl Castro. Breve encontro que mereceu titulares durísmos contra o monarca na prensa do Sindicato del Crimen.

Xosé Aponte – Terra Sen Amos (Jacksonville FLA)

Só dous gobernos en nómina dos EUA son partidarios de manter o bloqueo que comezara Kennedy hai 56 anos, mentres 187 paises recusan o ilegal e vesánico cerco de Cuba. O país máis armado do mundo, o que despacha anualmente máis do 81% da enerxia do planeta, cunha rede exterior de 170 bases militares, dominante no espazo, xogador de cartas marcadas na economia  internacional e contaminador confeso da WWW, só pode presentar dous entusiastas da moción do bloqueo, que resultan ser parte da súa estrutura política e económica. En Latinoamérica, suxeita dende o goberno Trump a unha misión anti-comunista que supera en retórica e sancións o pior da Guerra Fria, os EUA só tiveron o voto de Jair Bolsonaro, un presidente que mantén na cadea sen proceso ao seu adversario político principal. No resto do ancho mundo, só é partidario do Bloqueo o que en Oriente Próximo coñecen coma 51 Estado da Unión. O resto son dúas abstencións de Ucraína e Colombia: a dúbida cínica do goberno de Duque, encantado de ver a tropa colonial dos EUA cos uniformes do exército colombiano e Volodimir Zelenski que marca as súas diferencias con Poroshenko, socio de Hunter Binden, ou como queren en Alemania,  Ukraine Unter den Biden.

A prensa cubana recolle opinións dominantes na Asemblea, partidarias de rematar co bloqueo económico, comercial e financeiro contra Cuba que dende 1992 son expresión dominante na inatancia máxima da ONU.

Contra seis décadas da medidas ilegais contra Cuba, adoptadas polas sucesivas administracións da Casa Branca,  para derrocar á Revolución, expresouse o Movemento de Países Non Alinhados (MNOAL), na intervención de Yashar Aliyev, representante permanente de Azerbaián perante a ONU, quen cualificou a política estadounidense de completamente inxustificada, e contraria a Carta das Nacións Unidas e as normas e principios que rexen as relacións entre os Estados.

DANO DIRECTO, INDIRECTO, HISTÓRICO

Manifestou que 120 membros, amais de 15 observadores que integran o MNOAL manteñen oposición histórica as medidas injustificadas da Casa Branca, definida coma ferramenta de presión política, económica e financeira, especialmente contra países en vías de desenvolvemento.
O diplomático azerí aludiu ao dano directo e indirecto provocado ao pobo cubano en sectores como a saúde pública, a agricultura, o comercio, o turismo, o investimento e os bancos. Por tales razóns dixo: «A Illa non pode acceder a mercados, á axuda internacional de institucións financeiras, nin a transferencias tecnolóxicas, o cal crea atrancos maiores para o desenvolvemento social e económico do país».

Requeriu o fin do bloqueo en nome do MNOAL, tendo en conta seu carácter extraterritorial e inxusto. “Pedimos respecto –dixo- aos principios de non intervención nos asuntos internos doutros países»  .

Os países articulados no Grupo Africano tamén condenaron o bloqueo e designaron a Moncef Baati, representante permanente de Túnez ante a ONU, para reafirmar a oposición común á política hostil contra a illa caribeña. Afirmou que os integrantes da agrupación manteñen ferreñamente a súa posición de solidariedade con Cuba, e a súa reclamación contra a medida unilateral de EUA.

Con el coincidiu Sofiane Mimouni, embaixador da República Arxeliana Democrática, membro da Unión Africana, quen fixo referencia ás 27 veces que discutiron o tema no organismo multilateral. «Este debate mobiliza cada ano a toda a comunidade internacional e é un chamado colectivo a respectar a decisión dos principios reitores desta organización, así como os seus ideais. Estes principios e ideais son o cerne da ONU». Acrecentou que reclama o fin do bloqueo porque as sancións inxustificadas están a impedir ao pobo de Cuba adquirir os recursos precisos para a vida, frear o desenvolvemento económico e frustrar os esforzos para desenvolverse.

«Argelia expresa solidariedade ao Goberno e o pobo irmán de Cuba», puntualizou o diplomático ao propor maior dinamismo nas relacións entre Cuba e Estados Unidos, a medio dun diálogo constructivo, co respecto íntegro aos principios do Dereito Internacional.

Semellante criterio expresou o representante de Uganda, Richard Nduhuura, a nome da Organización de Cooperación Islámica. No seu discurso dixo coñecer a negación de varios bancos a ofrecer servizos á nación caribeña o que derrama o normal funcionamento das institucións cubanas. “A situación en xeral segue sendo de gran preocupación:debemos traballar polo benestar dos nosos e contra o  bloqueo que é o principal obstáculo contra a materialización dos obxectivos de desenvolvemento sostibel”.

CUBA NON É AMEAZA

As nacións integradas á Comunidade do Caribe, CARICOM, escolleron Keisha McGuire, diplomática acreditada por Granada, para representalos. Keisha falou da importancia da asistencia cubana a varios estados do Caribe insular, con comandos sanitarios e coidados médicos en zonas afectadas por desastres naturais.«Cuba ten o maior número de médicos cubanos per cápita do mundo; fornece becas arreo para educación profesional e terciaria da mocidade, o que contribúe significativamente ao desenvolvemento dos servizos humanos na rexión». A embaixxadora engadiu que o Caricom ve a Cuba como unha parte integral da poboación caribeña, que non ameaza a ninguén polo que deciden contribuir ao dereito soberano de Cuba elixir o seu propio camiño do xeito que considere máis beneficiosa para o seu desenvolvemento social e económico.

A Asociación de Nacións do Sueste Asiático (ASEAN), dispuxo que Singapur appoiase a Resolución cubana e recordou que vota de forma unánime a prol do texto dende hai doce anos. “ASEAN quer contribuir ao fin do bloqueo para mellorar a calidade e nivel de vida do pobo cubano, e o desenvolvemento económico e social, a mais de adiantar a consecución dunha axenda para o desenvolvemento sostenible que sexa incluinte».

Na súa conta de Twitter, o Chanceler de Cuba, Bruno Rodríguez, destacou a aclamación recibida po Cuba na Asemblea Xeral da ONU. «Os pobos e gobernos do planeta acompáñannos nesa loita contra o bloqueo, e Cuba agradéceo»l.

Alexander Pankin, representante da Federación Rusa na ONU explicou por que o bloqueo representa unha violación da legalidad internacional.
«Rusia mantén a súa solidariedade co pobo de Cuba, e pide que se levante inmediatamente o bloqueo contrario a carta de Nacións Unidas e entrometimento ilegal nos asuntos internos dun Estado».

Bashar Jafari, representante da República Árabe Siria cualifou bloqueo de infracción ao dereito ao desenvolvemento. “Hoxe atopámonos a 11 anos da meta de 2030 e ninguén pode argumentar que o bloqueo non impida o desenvolvemento social».

Nagaraj Naidu, representante da India dixo que o cerco dos EUA a Cuba era contrario a opinión mundial, decruaba as propias bases da ONU e aseverou que seu cometido era mostrar na ONU solidariedade co chamado cubano contra o Bloqueo».

Valentin Rybakov, embaixador permanente de Belarús na ONU asegurou que calquera medida coercitiva e unilateral é unha violación en bruto do Dereito Internacional e contraria aos alicerces das relacións entre os Estados.

Para Nguyen Phuong Nga, representante de Vietnam é urxente reclamar do goberno dos EUA  un cambio completo na súa actual política para Cuba, en prol das relacións entre ambos países e o benestar e a seguridade mundiais.

A HELMS-BURTON DANA A CUBA E A TERCEIROS

O representante permanente de México na ONU, Juan Ramón da Fonte, sinalou que o interese de EUA de activar a aplicación do Título III da Lei Helms-Burton non só dana á Illa senón a terceiros países.

Riyad H. Mansour, embaixador de Palestina nas Nacións Ounidas, en nome do Grupo dos 77 salientou a urxencia de rematar co Bloqueo  non só por Cuba senón polo beneficio que reportaría na comunidade internacional.

Yashar Aliyev, representante permanente de Azerbaián dixo que o cerco de Cuba mantíñase ppara alén do meio século, coma paradigma adverso das medidas que buscaban danar ao pobo e violar seus dereitos humanos, incluído o do desenvolvemento.

O representante de Kenia, Macharia Kamau, definiu as  sancións impostas de xeito unilateral polo Goberno dos EUA contra Cuba, comoo abuso palmario dos Dereitos Humanos.

Keisha McGuire, embaixadora de Granada nas Nacións Unidas recordou que Cuba foi un dos primeiros países en axudar á poboación das Bahamas inmediatamente despois do furacán Dorian, que devastó en setembro último partes dese país con estrago estarrecedor que cobróu moitas vidas.

Para Jerry Matjila, representante de Sudáfrica o sacrifio de Cuba foi enorme na liberación de Sudáfrica, “con vidas de moitos irmáns cubanos para termos unha Sudáfrica libre e democrática».

Inga Rhonda King, representante de San Vicente e as Granadinas dixo que Cuba era un alto exemplo de solidariedade para Caribe onde moitos estados se valeran da súa axuda polo que a gratitude da rexión habia ser eterna.

Iroel Sánchez – Almayadeen

Unha amiga brasileira, de visita en Cuba como xornalista, comentábame seu asombro de todos os cubanos saber quen é Bolsonaro, quen é Dilma e quen é Lula, o que non lle pasa  noutros países latinoamericanos.  A atención excepcional coa que seguimos en Cuba a actualidade internacional, é algo moi especial no que non reparamos os que vivimos na Illa. Arestora, as revoltas sociais de Haití, Chile, Panamá e Ecuador, o conflito de poderes en Perú, a represión e os asasinatos de líderes sociais en Honduras e Colombia, a ingobernabilidad herdada que obriga ao goberno de México a liberar un narcotraficante ou a  prisión inxusta do líder da esquerda brasileira para impedir a súa segura vitoria electoral, os comicios en Bolivia e Arxentina, as agresións constantes de Estados Unidos contra Venezuela ou o Ucraniagate no que anda sumido Donald Trump, poden ser  tema de conversa en calquera lugar de Cuba, dende un cruzamento no que xogan dominó deica un aula universitaria.

Polo demáis, nesas conversas non están ausentes os atrancos graves que atravesa a economía cubana contra a que cada semana danse a coñecer novas sancións do goberno dos EUA, nin as deficiencias nos servizos cos que ten que lidar a cidadanía, nos que o impacto do bloqueo económico pódese mesturar coa desidia burocrática e provocar molestias e disgustos. Mais a mestura de guerra económica con insuficiencias internas non provoca revoltas e cando o sistema (socialismo de Partido único) pasa a proba das urnas, como no recente Referendo Constitucional, e os resultados son esmagadoramente favorabeis á dirección revolucionaria.  Todo isto mália que Washington terme dende hai seis décadas en derrubar o sistema de Cuba con propaganda arreo, pagada con fartos millóns de dólares e un ben finanzado comando de intervención, chamado Cuba Internet Task Force.

Para a maquinaria mediática dominante, Cuba non se rebela a causa da intensa represión do rexime,  a que suman o relaxo cubano. Porén, na na historia de Cuba –dende a Reconcentración de Weyler á ditadura de Batista, pasando pola de Machado, ningún rexime baseado na represión deu permanecido á fronte do país por moito tempo, mália promoveren un relaxo no que a corrupción era a dinámica de funcionamento da política e a economía a todos os níveis.

Pola contra, se a consulta electoral fose agora, no medio dun bloqueo recrudecido, a porcentaxe de aprobación superaría con fartura os resultados de febreiro, e iso sería froito, sen dúbida, da combinación de tres factores coxunturais e dous estruturais.

Nos coxunturais, compre contar o recrudecimiento da agresividade do goberno dos EUA, que fortalece o sentimento patriótico e a unidade nacional. Tamén a eficacia política do goberno cubano, explicando a xeito de que maneira o aumento da agresión afecta ás provisións do mercado e como a estratexia para enfrontar as sancións estadounidenses busca minorar o impacto na vida cotiá do pobo. Acontece isto no marco dunha situación internacional na que é patente o fracaso das políticas neoliberais e o descrédito das fórmulas da democracia burguesa.

Son factores estruturais, a cultura política difundida en Cuba durante 60 anos pola pedagoxía de Fidel Castro, a propósito da natureza do imperialismo e do proxecto de xustiza social e soberanía nacional da Revolución.

A fluida relación da dirección revolucionaria co pobo, renovada polo goberno de Miguel Díaz Canel, que reforzou a percepción de o goberno escoitar ao pobo e traballar para el.

Ningún país latinoamericano dos que agora mesmo combaten con disparos e gases a protesta social e/ou violan abiertamente as regras da democracia formal que eles mesmos invocan, foi obxecto de guerra económica nin dunha oposición artificial pagada con finanzamento multimillonario e moito menos do linchamento mediático e académico global permanente cara aos seus líderes e o seu proxecto político e social.
Mália todo iso, compre recoñecer que hai xente insatisfeita en Cuba e a maioría deses insatisfeitos van para Miami. O desenvolvemento de capacidades educativas e o estado de saúde propiciados polo socialismo cubano son competitivos fronte a acumulación de case seis décadas de privilexios migratorios e unha certa vantaxe fronte o resto das comunidades non nativas de Florida, mais non os converten en máis libres. Máis dun millón de cubanos nos EUA sofren graves limitacións para relacionarse coas súas familias en Cuba por causa das medidas de Trump, mália non haber novas de que iso provoque protestas no exílio. Tampouco lemos en ningures que esa ausencia pública de desacordo poida deberse á corrupción e as práticas represivas nada democráticas que a clase dominante na Illa até 1959 semella ter exportado a Miami depois de tantos anos nesa cidade, sen por iso desprezar o exemplo edificante que lle está a dar un sistema no que hoxe compiten en corrupcións Donald Trump e Joe Biden.