Misión Verdade, 12 de febreiro de 2021.

Máis do 70% da poboación cubana naceu baixo o bloqueo de Estados Unidos cara a Cuba, único do seu tipo no mundo pola súa duración pero tamén pola capacidade do pobo para resistir e sortear unha agresión continua. Iso moldeou o ser e facer da sociedade cubana. Costumes, hábitos, modos de vida, condutas, percepcións, creación e referencias da cultura cubana foron anotados a pé feito polo goberno dos EUA, nomeadamente na interacción cos novos elementos de comunicación centrados en Internet e as redes sociais.

O Movemento San Isidro (MSI) aparece na escena política logo de o goberno de Cuba publicar, en xullo de 2018, o decreto 349/2018 que regula a actividade artística e aparecer obxeccións entre artistas cubanos. O instrumento legal entraría en vixencia 7 de decembro, pero foi criticado por figuras que apoian ao goberno revolucionario, como Silvio Rodríguez, e recibiu forte oposición doutros artistas, entre os que se contan algúns que participan do mercado artístico global.

As protestas contra o decreto, algunhas violentas e levadas a cabo con desafío das leis, ocasionaron detencións a persoas vinculadas ao MSI que buscaron escalar o conflito antes que dialogar, mesmo despois de seren liberados.     O debate e diversos encontros entre autoridades e sectores da cultura, precederon a decisión do goberno de suspender o decreto e sometelo a revisión.

A campaña do MSI buscou involucrar a quen apoian criticamente o novo estatuto e xerar polémica entre activistas e profesionais da cultura, apoiados pola embaixada dos EUA na Habana que, no seu momento, publicou chíos en defensa da liberdade artística, cun lema ben pouco diplomático: Non ao Decreto 349. O persoal da embaixada ten intervido nos medios de difusión que o seu propio goberno finanza, para criar opinión sobre detencións e incidentes. Membros do MSI protestaron 9 de novembro de 2020 pola detención do rapeiro Denis Solís, que fora sentenciado a oito meses de cárcere por agresión a un oficial de policía. Seguiron protestas en nome da liberdade de expresión e  a liberación de Solís.

Pasaran tres meses destes sucesos, e foran convocadas no mesmo lugar tres persoas relacionadas cos feitos de novembro anterior para abrir un espazo de diálogo. Un grupo de 30 concentrouse fronte ao Mincult (Ministerio da Cultura cubano) para protestar contra varias detencións ocorridas ese mesmo día. O vice-ministro de Cultura, Fernando Rojas, invitounos a dialogar mais o grupo recusou a oferta.

A seguir, o ministro de Cultura, Alpidio Alonso, presentouse na reducida concentración e, logo de un dos manifestantes achegarlle o teléfono celular á cara, Alonso apartou o aparato que lle estorbaba a conversa co grupo, e o portador aproveitou a escusa de ter perdido o control do móbil para detonar un espectáculo mediático ao que se sumaron determinados medios dixitais difundindo o relato dunha “arremetida violenta contra os pacíficos manifestantes fronte á sede da institución”.

Tres persoas foron convidadas a dialogar na sede do Ministerio de Cultura cubano pero o MSI optou por unha manifestación para avivar o conflito e a opinión demagóxica de o Goberno dos EUA.

O presidente cubano Miguel Díaz-Canel denunciou as accións promovidas contra funcionarios e entidades do Estado, en actuacións provocadoras que parecen ignorar o asañamento do Bloqueo contra Cuba (1)

De xeito sincronizado, en Miami, a sucursal do MSI, manifestouse a prol dos detidos e os supostos agredidos. Como é sabido, os feitos de novembro tiveron eco mediático ao se declararen algúns membros do MSI en folga de fame para reclamar a liberdade de Solís.

A novidade, que non o é tanta, é que se circunscriba a polémica en torno ao Mincult; iso dá unha idea da axenda en curso. Non se trata só de combater unha decisión legal senón de negar o diálogo, ofrecido en múltiples ocasións, para atizar o conflito. As transmisións en vivo en redes sociais (coma Facebook Live) evidencian que o fin é a propaganda, tal como aparece ás claras no chío da Embaixada de Estados Unidos en Cuba.

Xaneiro 29, medios como Cibercuba aseguraban a detención dos rapeiros Maykel Osorbo e Omar Mena do MSI ao saíren das súas casas na Habana e Santa Clara, respectivamente. Outro detido sería o artista Luís Manuel Otero Alcántara cando se dirixía a manifestarse ao Capitolio.

Outras denuncias foran as da detención do rapeiro Maykel Castillo, integrante do MSI á saída da súa vivenda, e do artista Yasser Castellanos fronte á escaleira do Capitolio. O mesmos medios que deron a nova, indicaron que os detidos foron liberados horas despois; con todo, a narrativa vitimista persiste.

Febreiro 2, un reporteiro do sitio ADN Cuba, administrado desde Estados Unidos, recoñecía nun vídeo que circulou polas redes, recibir entre 150 e 200 dólares para cubrir a información.

Cubalex, unha ONG que funciona con fondos provenientes da National Endowment of Democracy (NED) e que en Cuba ten como voceira a Tania Bruguera, chamou a tomar o Capitolio da Habana, coma na recente incursión en Washington.

Quen quere ser mercenario? O negocio dos fondos

A propaganda viral busca mostrar ante o mundo un clima de ingobernabilidade en Cuba respondido polo goberno mediante un escurantismo incurabel o que estaria dando lugar a un clima xeral de desconfianza e descrédito de cara ao goberno.

En 2013 un informe publicado pola Oficina de Responsabilidade Gobernamental de Estados Unidos (GAO polas súas siglas en inglés) dixo que a administración Obama impulsara unha rede social equivalente a Twitter chamada Zunzuneo que pretendía construír unha audiencia cubana, na súa maioría persoas novas, que logo sería inducida a disidencia. Así o recoñeceu o entón administrador da USAID, Rajiv Shah.

En xuño de 2017 o expresidente Trump volteou os sinos a rabear contra políticos, xornalistas, escritores e artistas defensores da Revolución Cubana creando a O Comando Especial para Internet por vía dunha disposición da Presidencia, co obxectivo de contratar netcenters (manexadores de bots), cibermercenarios e youtubers organizados a traveso dos medios creados, organizados e pagos por Washington.

Orixinal publicado por Misión Verdad e traducido ao Galego para TSA por Rosalía Eiras.

Nota

1 https://platform.twitter.com/embed/Tweet.html?dnt=false&embedId=twitter-widget-0&frame=false&hideCard=false&hideThread=false&ide=1354610865664909312&lang=é&origin=https%3A%2F%2Fmisionverdad.com%2Finvestigaciones%2Fnuevos-capitulos-de-a-permanente-guerra-cultural-contra-cuba&theme=lixeiro&widgetsVersion=889aa01%3A1612811843556&width=550px

Terra Sen Amos – Axencias

O diario The New York Times salienta esta semana que Cuba está na soleira dun avance científico sensacional: a produción a grande escala dunha singular vacina contra o Coronavirus, ideada e realizada na illa. O xornal recoñece que un alarde científico e técnico desta magnitude, debe considerarse heroico ao estar Cuba baixo un bloqueo dos EUA que, durando xa  60 anos, nunca tanto se agravara coma coas multas do goberno Trump a calquera fabricante do mundo disposto a vender equipa ou material de laboratorio aos centros de investigación da illa.

Respondendo a preguntas do NYT, científicos dos laboratorios cubanos, contan que o bloqueo non lles permitira acceder a materias primas nin a instrumental coma reactivos ou espectómetros para control de calidade.

O xornal parece celebrar que unha das catro vacinas logradas pola investigación cubana estea a piques de pasar todos os controis internacionais e situar a illa en condicións de vacinar toda a poboación e iniciar a exportación.  O nome da vacina, Soberana 2, parécelle aos reporteiros estadounidenses “un chiscar de ollo ao orgullo patriótico de Cuba que resiste décadas de encarnizado asedio de parte do seu veciño do Norte”.

Richard Feinberg, cubanista da Universidade de California en San Diego, intervén na reportaxe para advertir que “para alén do fito médico e científico e do humanitarismo internacionalista de Cuba, é lícito esperar unha extraordinaria recompensa económica,  amais do recoñecemento universal para a biotecnoloxía farmacéutica da illa, que verá outros mercados abrírense aos seus produtos médicos”.

O diario sitúa o lanzamento da biotecnoloxía cubana a comezos da década de 1980, e recorda que foi compromiso de Fidel, quen, como líder da Revolución, quixo dotar a Cuba de autonomía médica para protexela do terrorismo estadounidense que atrancaba a obtención de medicamentos  producidos no estranxeiro. “O investimento público en saúde –engade a reportaxe- dotou a Cuba de medios para investigación e capacitación de médicos até un nivel que permite a illa compartir brigadas médicas con todo o mundo”.

O diario cifra en 5. 400 millóns de dólares os ingresos do país por servizos de saúde en 2019, o dobre do turismo, outro dos motores da economía, e sinala que a proba da capacidade cubana no sector bio-tecnolóxico está no feito de fabricar oito das 12 vacinas que administran á poboación infantil.  Cuba exporta vacinas a máis de 30 países.

O artigo cita a Gail Reed, directora de MEDICC Review, que cualifica a Cuba de xigante da biotecnoloxía, e recorda a importancia da vacina para pacientes de cáncro de pulmón , que está a experimentar o Roswell Park Comprehensive Cancer Center, de Nova York. A presidenta deste centro, Candice Johnson, ironiza sobre os que din que os medicamentos de Cuba  carecen de garantía, “pois é un feito probado que operan cos níveis de excelencia doutros países competidores neste campo de investigación”.  Johnson dí que, sen esas condicións,  non terían levado o específico cubano ao centro  Roswell.

Cuba, Irán, México

Superadas con pleno éxito dúas fases, a Soberana 2 entra nun terceiro treito de probas no que vai ser administrada a máis de 150.000 persoas en Cuba e Irán, interesada na vacina; é probábel  que México participe tamén nesta terceira fase.

A Soberana 2, é unha vacina de base proteiníca do Coronavirus e require tres doses administradas en intervalos de dúas semanas. A diferenza das de Moderna ou Pfizer, non precisa conxelación o que pode ser de interese para os países máis pobres que carezan de sistema de conservación a temperaturas extremas, condición que o artigo do NYT considera unha vantaxe de importancia.

O diario comenta o valor para a exportación desta vacina con tan baixo nivel de incompatibilidades e alude que podería ser administrada aos turistas en Cuba, unha circunstancia que fontes da investigación cubana supeditan ao fin principal de difundir  saúde e protección. “A nosa prioridade e a saúde e calquera outro beneficio  das vacinas deberá  vir a maiores de termos conseguido ese obxectivo”.

A reportaxe do NYT , profusamente citada polas grandes cadeas do norte, ven ao tempo no que medios de Cuba denuncian novos actos delictivos cometidos dentro da última campaña promovida dos EUA contra a illa. A TV cubana cita testemuñas de dúas mozas da provincia de Guantánamo que recibiran subornos de axencias  estatais norteamericanas para atentaren contra instalacións públicas cubanas.

O ministro de Relacións Exteriores de Cuba, Bruno Rodríguez recorda que no goberno da illa intervén decisivamente o debate cidadá

A asemblea da Unión de Escritores e Artistas de Cuba (UNEAC) debate co presidente Diaz Canel o papel da crítica na programación cultural e na promoción de cadros, en outubro de 2019.

A sociedade Cubana ten unha decisiva participación nas resolucións do Goberno e mantén e desenvolve desde as orixes da Revolución un hábito de consulta horizontal que xa é parte do acervo democrático revolucionario. O ministro de Estado de Cuba comentou na súa conta oficial de twitter que en cada proposta da comisión de reforma económica participaran máis dun millón 600 mil cubanas e cubanos e para a redacción do novo Código de Traballo o goberno incorporara 2.000.802 opinións. A participación democrática conforma as opcións capitais do sistema de goberno de Cuba a partir do principio de manter sempre aberta a comunicación e non permitir que ningunha opinión poda perderse.

O presidente de Cuba, Miguel Díaz-Canel, afirmou nunha mensaxe enviada á Asemblea Xeral das Nacións Unidas no seu 75 período de sesións, que a illa conta cunha sociedade con elevado grao de participación popular para tomar decisións e revolver problemas. Un exemplo recente, é a entrada en vigor da actual Constitución da República tras un amplo proceso de consulta. De feito, a Carta Magna foi sometida a referendo en febreiro de 2019, e ratificada polo 86,8% dos votos.  

Resumen Latinoamericano, 13 de febreiro de 2021

Cubadebate

“Non será unha orde mundial esgotada e caduca a que poida salvar á humanidade e crear as condicións naturais indispensábeis para unha vida digna e decorosa no planeta. (…) Non se trata dunha cuestión ideolóxica; é xa unha cuestión de vida ou morte para a especie humana”.

Fidel Castro, na inauguración da Escuela Latinoamericana de Medicina, 15 de novembro de 1999.

A Solidariedade e a Xustiza seguen sendo verbas en desuso aínda cando a catástrofe compétenos a todos, como un gran Titanic universal. Un minúsculo e pegañento virus move medos, abala sociedades e sistemas de saúde, provoca reflexións a eito sobre hoxe e o futuro, mais non fai avanzar a equidade e o amor ao próximo.

Esta semana chegaran a 100 millóns as persoas contaxiados no mundo coa COVID-19 e xa son máis de 2 millóns os falecidos.

“Cada día aumenta a brecha entre os que teñen e os que non teñen. A pandemia lembrounos que a saúde e a economía están relacionadas e que estamos todos no mesmo barco. A pandemia non terminará até que dea rematado en todas partes”, dixo o Director Xeral da Organización Mundial da Saúde Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus.

Os números dan fe incontrastábel da valoración do experto.

A cura privilexiada

A pesar dos numerosos chamados da ONU e de diversos líderes mundiais para buscar unha resposta global á pandemia e facilitar e compartir o acceso á cura da enfermidade, predominan as visións estreitas e os oídos xordos.

“A ciencia está a ter éxito, pero a solidariedade está a fallar”, apuntou o pasado 15 de xaneiro o Secretario Xeral da ONU António Guterres. Varias vacinas están xa dispoñibeis no mundo para enfrontar ao virus SARS-CoV-2, pero o acceso a elas é profundamente desigual como o mundo que habitamos.

Até a data aplicáronse uns 66.33 millóns de doses, das que o 93% fornecéronse en apenas 15 países: EUA, China, Reino Unido, Israel, Emiratos Árabes Unidos, Alemaña, India, Italia, Turquía, España, Francia e Rusia, de acordo coa plataforma de análise de datos Our World in Data, baseado en cifras da Universidade de Oxford.

En toda África Subsahariana apenas deron administrado 25 doses de vacinas en Guinea. Países populosos como Nixeria, con 200 millóns de habitantes, están a espera da primeira dose.

A mesma lea que se viviu a inicios da pandemia cos ventiladores pulmonares, as máscaras e os traxes de protección, sucede agora coas vacinas: acaparamento, sobreprezos e especulación. “Unha carreira inmoral cara ao abismo”, como a catalogou o principal directivo da OMS.

O fondo COVAX, empeño global para facer accesíbeis as vacinas ás nacións máis pobres ou de recursos limitados, anunciou que en febreiro empezará a entregar as primeiras doses (primeiro díxose que en xaneiro), pero recoñece que se viu limitado polos lucrativos acordos de diversas nacións individuais coas firmas farmacéuticas produtoras das vacinas antiCOVID.

O alto custe das vacinas que teñen maior aprobación internacional até agora, foi outro inconvinte. Como sinalou a The Guardian o experto noruegués John-Arne Rottingen,: “A dificultade é que realmente só temos unha aprobación internacional xeneralizada para a comercialización de dúas vacinas: as dúas vacinas de ARNm. O desafío é que unha, a vacina Moderna é moi cara, e a outra, a vacina Pfizer- BioNTech, dispoñíbel no primeiro e agora aplicada en Europa, é moderadamente cara en comparación con outras, e require unha cadea de super frío. O prezo e a cadea de frío fai que non sexan vacinas ideais para administración universal”

Mentres nacións como India e Sudáfrica piden á OMS unha campaña para as farmacéuticas renunciar aos dereitos de propiedade intelectual das vacinas e tratamentos da COVID-19, que permitiría que outros fabricantes cualificados no Sur poidan expandir a produción deses antídotos; países como EUA, Reino Unido e Canadá opuxéronse á iniciativa. Tres nacións ricas que compraron ou reservaron doses abondo para inocular ás súas poboacións polo menos catro veces.

Os países de altos ingresos, representan o 16% da poboación mundial, pero posúen máis do 60% das vacinas compradas até agora. Os países ricos acaparan a maior parte da produción de vacinas.

Algunhas previsións cifran en 27% o total da poboación dos países de ingresos medios e pobres que poderán ser vacinados este ano. O Centro de Innovación en Saúde Global da Universidade de Duke estima que non haberá vacinas abondo para inmunizar á poboación mundial até polo menos 2023.

“O mundo está a piques dun catastrófico fracaso moral e o prezo deste fracaso pagarase con vidas e medios de subsistencia nos países máis pobres”, sentenciou apenado o Dr. Tedros.

O virus da desigualdade

O egoísmo das vacinas é o reflexo exacto dun mundo desigual e inxusto no que uns poucos seguen sendo os grandes beneficiarios da riqueza, para o que miles de millóns reciban o refugallo.

É o “virus da desigualdade” que OXFAM denuncia no seu máis recente informe, no cal evidencia que o errado sistema económico actual “permite que unha elite super-rica continúe acumulando riqueza no medio da maior crise económica desde a Gran Depresión, mentres miles de millóns de persoas enfróntanse a grandes dificultades para saír adiante.”

No entanto os multimillonarios viron incrementar as súas fortunas entre marzo e decembro de 2020 nun volume total de 3,9 millóns de millóns de dólares -para amasar a delirante cifra de 11.95 billóns- os máis pobres do planeta tardarán “máis dunha década para se recuperaren dos impactos económicos da crise” acentuados pola pandemia de COVID-19.

As diferenzas raciais agravaron criticamente. Nos EUA, a nación máis poderosa do planeta, se as taxas de mortalidade fosen iguais ás da poboación branca, preto de 22.000 latinos e negros non terían falecido polo brote do coronavirus. En Brasil, as persoas descendentes de África teñen un 40% máis de probabilidades de morrer por mor da COVID que as persoas brancas.

Unha das conclusións do informe OXFAM é que  “é probábel que a pandemia aumente a desigualdade dunha maneira nunca antes vista”. O Banco Mundial ten alertado que, no contexto actual, máis de 100 millóns de persoas poderían chegar á pobreza extrema.

Os 10 homes máis ricos do mundo viron aumentar seu patrimonio neto en 540.000 millóns de dólares no período de pandemia 2020. A lista encabézana Jeff Bezos e Elon Musk. Tamén inclúe ao director executivo do grupo LVMH, Bernard Arnault; a Bill Gates e ao director executivo de Facebook, Mark Zuckerberg. Segundo OXFAM, co diñeiro que atesouran estes ricos fartos podería evitarse a  pobreza causada polo virus e permitiría garantir unha vacina para apoboación do planeta.

Sol do mundo moral

Entre tanta inequidade e indiferenza, un pequeno arquipélago no Caribe, chamado Cuba, foi quen de enviar a miles de médicos e enfermeiros, nunhas 50 brigadas do Continxente Internacionalista “Henry Reeve”, a máis dunha trintena de países de América Latina e o Caribe, Europa, África e Medio Oriente, para colaborar no combate á mortal enfermidade.

Miles de vidas salvadas ou recuperadas nun escenario de total complexidade son o froito do seu solidario labor. A calidade humana e profesional das persoas que forman parte destas brigadas, supera os problemas máis diversos e deixa unha pegada de afecto, gratitude e exemplo recoñecida por todos.

Ese mesmo país, de escasos recursos económicos pero abundante en talento formado e educado, foi capaz de erixir unha industria bio-farmacéutica de avangarda, que está en condicións de producir 100 millóns de doses da Soberana 02, unha das 4 vacinas nas que traballan seus científicos. Iso permitiría inmunizar a toda a poboación cubana (sería un dos primeiros países en logralo) e dispor de máis de 70 millóns de doses para outros pobos do Sur. Xa hai países interesados en adquirila, como Vietnam, Irán, Venezuela, Paquistán e India, anunciou recentemente o Director Xeral do Instituto Finlay de Vacinas.

Investigadores desa institución traballan con países como Italia e Canadá para avaliar o impacto da Soberana 01 nas persoas que depois de padeceren COVID-19 considéranse en risco de reinfección.

“Nós non somos unha multinacional que conceda preferencia aos réditos (financeiro). Funcionamos ao revés: procuramos saúde e os réditos serán consecuencia, nunca prioridade”, explicou á prensa a pasada semana o Dr. Vicente Vérez, líder do centro principal de investigacións de vacinas en Cuba.

“O noso mundo só pode vencer este virus dunha maneira: unido”, salientou recentemente o Secretario Xeral da ONU. Mágoa que vacinas da solidariedade e da xustiza non puideran ser aplicadas nun planeta dominado polos ricos.

Orixinal publicado por Cubadebate e traducido ao Galego para TSA por Marga Lueiro.

Os EUA apoderáronse da  oposición cubana desde hai sesenta anos

Rosa Miriam Elizalde – La Jornada

Ventos de cambio en Washington. Anthony Blinken, novo ministro de Estado dos EUA, menciona Cuba de pasada, nunha entrevista para a cadea MSNBC na que derruba, peza a peza, o taboleiro mundial do seu antecesor Mike Pompeo. A xornalista Andrea Mitchell pregunta se teñen mentes de revogar a inclusión da illa na lista de países patrocinadores do terrorismo, e Blinken dí que todos os asuntos pendentes seràn revisados.

Os asuntos pendentes é o feixe de castigos repartidos por Donald Trump como herdo envelenado para Joseph Biden. O apertón de caravillas lanzado na primavera de 2017, co pretexto duns ataques sónicos a diplomáticos estadounidenses na Habana, nunca probados,  acabou nas catro semanas últimas da administración republicana con ducias de medidas unilaterais e a inclusión de Cuba na lista de inimigos da humanidade.

A xenreira de Washington fronte a teima da Revolución cubana por defender a súa soberanía, nin comezou con Trump nin ficou limitada ao  plano das decisións públicas da Casa Branca. Os EUA apoderáronse da  oposición cubana desde 1959, tanto dentro como fóra da Illa. En 1960, o presidente Dwight Eisenhower lanzou unha esmagadora ofensiva para acabar con Fidel Castro: propaganda arreo, espionaxe, intervención na illa e unha forza paramilitar fóra de Cuba para futuras accións guerrilleiras.

Perdía folgos a contrarrevolución e Eisenhower  recomendou ao subdirector da CIA, Richard Bissell: “Se non os das dominado, procura que non reciba axuda ningunha”. No seu libro de memorias Reflections of a Cold Warrior, Bissell conta que a prioridade da CIA en Cuba foi un programa para fabricar unha oposición responsible, appealing and unified  (responsábel, atractiva e unificada). En 1961, a CIA levara unha morea de xente abordo e lanzou a invasión por Playa Girón,  na costa sur de Cuba, co propósito de os opositores internos completar o programa en menos de 24 horas. A estratexia ofensiva foi do republicano Eisenhower e a realización do demócrata Kennedy, por certo.

Fracasaron unha e outra vez,  e aínda teiman en formar aquela oposición responsábel, atractiva e unificada, con tan ruín sorte que careceu sempre das tres virtudes. Tanto cismou o goberno dos EUA por controlar a oposición cubana, sen disimular o seu dirixismo nin agachar os millóns de dólares do fisco gastados nela, que o proxecto  non deu chegado nin a oposición.

Até hoxe. Nestes días, o subsecretario de Estado dos EUA, encargado da relación con América Latina, chamou colegas  aos axentes pagados por eles mesmos que desafían as leis de Cuba. O embaixador en funcións dos EUA na Habana, Timothy Zuñiga-Brown, recibiu con agarimo a estes axentes nunha embaixada que cancelara todos os trámites consulares no medio dunha pandemia o que obriga aos cubanos con familia nos EUA a pedir visado en México y Guyana. E non só, porque ofreceuse a facer de chofer e escolta dos chamados opositores que, agradecidos, clamaban no Facebook que Trump era (e segue a ser) seu presidente.

Zúñiga-Brown ten a altura intelectual de Romulus M. Saunders, embaixador en Madrid dos EUA durante a administración de James Polk , encargado de negociar un acordo secreto co goberno espñol en 1848 para a compra de Cuba por cen millóns de pesos. O ministro de Estado laiárase “de ter deitado nas mans de Saunders a misión de adquirir a Perla das Antillas… Un intermediario máis capaz, podería ter levado a mellor fin a negociación con España, pois o noso embaixador Saunders só fala Inglés e, ás veces, asasínao”.

A Casa Branca adoita esquecer que a sociedade cubana non tolera nin oposición nin imposición prefabricadas e que é a intención bicentenaria do veciño do Norte, de facerse que queiran que non cunha illa no Caribe, a que formou a opinión cubana. O propio Che deixou escrito que a Revolución cubana “obrou en marxista” no por un pre-concepto senón como unha solución lóxica aos problemas reais. E un dos problemas de feito era a depredación colonial de Cuba e o destino asignado de primeiro meublé, prostíbulo e casino de Estados Unidos.

Se a administración Biden ten mentes de cambiar o cadro de Trump, debería considerar en boa hora que a peza fundamental neste xadrez con Cuba sempre foi a Raiña, a Soberana. Unha ficha de sombra largacía na política nacional e que, non por casualidade, veu dar nome a dúas vacinas: a Soberana 1 e Soberana 2.