Rosa Miren Elizalde – La Jornada
Os noticiarios abren con noticias de cubanos e cubanas que deixan a illa mais non contan ren dos que non renuncian ás súas casas familiares nin a súa terra e desprezan a promesa de non aturaren máis colas nin cortes de luz a cambio de se mudaren a calqueroutra beira do Atlántico.
En calquera bairro da illa notaremos que algunha casa está en venda, que alugan outra e que a filla e os netos da veciña “cruzaron o charco” e deixaron aos maiores a esperar polas transferencias. Case 425.000 migrantes cubanos chegaron aos EUA nos anos fiscais 2022 e 2023, a maioría mocidade con estudos universitarios, atraidos polos salarios e a contratación de man de obra de alta cualificación que nese país escasea debido aos altos custos da educación privada.
A privatización do sistema educativo, o darwinismo pedagóxico e a depredación do talento alleo non son exclusivos dos EUA. Dous exemplos recentes: o Reino Unido lanzou unha agresiva política de captación de licenciados e profesionais da saúde de España; hai menos dunha semana o goberno de Nayib Bukele ofreceu 5 mil pasaportes e múltiples vantaxes migratorias a profesionais estranxeiros que decidan instalarse no Salvador.
Temos que recoñecer que a cifra de emigrados cubanos non converten a illa no país emisor por excelencia aos EUA. Isto por riba das tendencias actuais –reparemos os datos de México, por exemplo– e de circunstancias que teñen un fundamento histórico. O grao de atracción do Imperio do Norte é enorme e estamos diante unha nación multiétnica en grao superlativo: entre 1825 e 1920 recibira máis de 35 millóns de emigrantes de todo o mundo. “Malia negaren seus poboadores o vínculo dunha paternidade común aparece ás claras nos pais fundadores brancos, ingleses e protestantes”, como notou o investigador estadunidense Arthur Mann.
No caso de Cuba compre considerar, antes máis, o anterior: que nos últimos 65 anos a emigración foi un recursso político principal da estratexia de cerco e aniquilación da Revolución de 1959. Miami é só a cola do monstro. Foi e segue a ser a Casa Branca e non Florida a que favorece un grupo migratorio que nin sequera recoñecen como latino porque ten efectivamente outro status, e conta cun programa de axuda federal e un tratamento xurídico especial, a Lei de Axuste Cubano de 1966. Mesmo así, cando as condicións económicas na illa foron máis propicias para atenuar os efectos devastadores do maior bloqueo aplicado contra un pobo na historia da humanidade, a emigración permaneceu en mínimos.
Algún día os especialistas terán que abordar, no ámbito da socioloxía da emigración, a chamada diáspora cubana e o seu custo social, non só para os habitantes da illa caribeña. Haberá que engadir a perversidade política e o seu impacto noutras comunidades emigradas, ás tensións que causa calquera partida, cando se deixan atrás fogar, amigos, traballo, ámbitos afectivos e memoria para mergullar de forma súbita noutros costumes, outra contorna, outro clima, outro idioma.
Teremos que estudar tamén canto afecta á nación estadunidense a cultura política de intransixencia, establecida por décadas e sostida mediante institucións e relacións con operadores de orixe cubana no sur de Florida, que nos últimos anos asumiu como propia a ideoloxía ultradereitista do sector máis impresentábel do Partido Republicano. Para este grupo, a cultura é subversión e non por outra razón o seu proxecto inclúe o xenocidio cultural e o soño dunha solución palestina para aqueles que quedan na illa. Estas ideas circulan alegremente e fanse banais nas plataformas sociais.
Porén, Cuba segue vivindo nas súas casas familiares e na súa terra, e ten fortes vínculos afectivos cos seus fillos, irmáns e amigos repartidos noutras beiras do Atlántico. O pobo que non se foi, os millóns que padecen as consecuencias disa elección e que coñecen o sabor do desarraigo, tomou unha decisión comparábel a da poeta cubana Carilda Oliver Labra: “A miña avóa chegara cunha migalla de terra galega na man/ e a miña nai, ao marchar / levou unha presada de terra cubana/ Eu non penso gardar nin un anaco de Patria / quéroa toda / sobre a miña tumba”.
Versión en Galego de Sol Melide, para TSA
