Gonzalo Armúa – Alba Movimentos
No ano 1960 tivo lugar unha reunión histórica entre Fidel Castro e Malcolm X. De Cuba aos Estados Unidos, de Nova York a Minneapolis, do racismo de onte ao racismo de hoxe, a súa historia actualízase.
É a noite do 19 de setembro de 1960, o epicentro é o Hotel Theresa, no Harlem, ao norte de Manhattan, na cidade de Nova York. Fóra apíñase un xentío de xornalistas, policías e simples curiosos do barrio que queren presenciar o acontecemento. Dentro, nun cuarto apenas iluminado e cheo de fume de tabaco, os dous personaxes intercambian as súas ideas como poden, en dúas linguas distintas pero non tan afastadas. “Mentres o Tío Sam estea contra ti, saberás que es un home bo”, dille de forma irónica Malcolm X a Fidel Castro. Ningún dos dous necesita presentación.
Fidel atopábase naquela altura en Nova York para participar na Asemblea Xeral das Nacións Unidas. Como Primeiro Ministro e en tanto presidente da delegación cubana, era o foco de todas as campañas e operacións da prensa ianqui. Co seu macuto ao ombreiro e vestido de verde oliveira de manobra, coma se estivese aínda na Serra Mestra, presentouse ante as oficinas da ONU. Acamparían nos xardíns da mesmísima sede, xa que ningún hotel local aceptaba aloxar á delegación da Cuba revolucionaria. Os mesmos hoteis que a miúdo frecuentaban ditadores e mafiosos de outrora, e non tanto.
Cando a comunidade afro-estadounidense decatouse do asunto, non tardou en facerlle chegar unha invitación a Fidel Castro e a toda a delegación cubana para que se aloxasen no Hotel Theresa, no centro do Harlem, o mítico barrio obreiro e negro da cidade de Nova York. Alí recibiunos Malcolm X, nese entón dirixente da Nación do Islam, unha organización política e relixiosa de grande influencia e predicamento. Ralph D. Matthews, un xornalista próximo a “os irmáns”, foi un dos poucos que puido presenciar este encontro, e o seu artigo para o semanario New York Citizen-Call permite rescatalo do esquecemento.
O líder da flamante Revolución Cubana tentaba non entremeterse nos asuntos internos dos EUA, consciente do precario equilibrio de forzas dunha Revolución que aínda non fora invadida nas costas de Praia Girón nin pronunciara a Segunda Declaración da Habana. Por iso Fidel buscaba levar a conversación cara ao outro lado do Atlántico: a situación do Congo. Mentres Malcolm X respondía cun gran sorriso ao escoitar o nome de Lumumba, Castro alzou a man solemnemente e comprometeuse a defendelo a ferro e fouce na Asemblea Xeral.
E, como sempre, Fidel cumpriu coa súa palabra: “Esa África que ergue aquí con líderes como Nekruma e Sekou Touré, ou esa África do mundo arábigo de Nasser, esa verdadeira África, o continente oprimido, o continente explotado, o continente de onde xurdiron millóns de escravos; esa África que tanto dor leva na súa historia, a esa África, con esa África temos un deber: preservala do perigo da destrución. Que os demais pobos do mundo compensen en algo a África; que Occidente que tanto fixo sufrir a África, interveña a prol dela para compensala”.
DEMOCRACIA BRANCA EN ARMAS
Tanto o cubano como o afro-estadounidense entendían algo tan claro e tan simple como que o imperio norteamericano, esa democracia branca está sostida (e fundada) a punta de armas, que apuntan cara ao sur e cara abaixo, cara aos seus propios barrios e comunidades negras.
W.E.B. Du Bois, probabelmente o máis grande sociólogo de todo o século XX, aínda que invisibel para as academias polo dobre pecado de ser negro e comunista, afirmou na súa prolífica obra que o colonialismo era a tendencia principal na política exterior da EE.UU. e que as estruturas opresivas do racismo e a supremacía branca eran a infraestrutura do capitalismo imperialista. “E quen son os países colonialistas, quen son os países imperialistas?” -a voz de Fidel Castro volveu retumbar na asemblea da ONU-. “Non catro ou cinco países, senón catro ou cinco grupos de monopolios: eles son os posuidores da riqueza do mundo”.
Naquela noite do Harlem, nun cuarto de hotel, Malcolm X reflexionou en voz alta, mentres observaba a Fidel cunha risa cómplice: “Ninguén coñece ao amo mellor que os seus serventes. Fomos serventes desde que nos trouxo aquí. Coñecemos todos os seus trucos. Dáse conta? Sabemos todo o que vai facer o amo antes de que el mesmo o saiba”.
O racismo existe, non porque sexa unha “denuncia de moda”, senón porque é o criterio que determina, xunto á clase social, se a policía vaite matar ou saudar con respecto; se van atenderte nun hospital ou deixar que morras; se un periodista vaite tratar coma estranxeira ou como cidadá. Iso estaba ben claro para Malcolm, como para Fidel e o pobo cubano, que enviará, uns anos máis tarde, 50 mil persoas para loitar, asistir e ensinar xunto ao pobo negro de Angola.
Xa na despedida Malcolm explicou a un xornalista cubano o carácter da súa organización: “Somos seguidores de Muhammad. El di que poderiamos sentarnos a pedir esmola por 400 anos máis. Pero se queremos os nosos dereitos agora, temos que…”. Sorrindo enigmaticamente decidiu non completar unha frase de previsibel final. Tan previsibel se cadra como o seu propio asasinato, sucedido cinco anos despois daquel memorabel e improvisado encontro; tan previsibel como o secuestro e asasinato de Patrice Lumumba por axentes da CIA; tan previsibel coma o xeonllo policial no pescozo de George Floyd.
O que nunca foi previsibel foi a solidariedade e a unidade na loita, iso constrúese contra corrente do poder, coma o abrazo entre Malcolm e Fidel aquela noite outonal de 1960. Como a rebelión dunha Minneapolis en chamas. Como os múltiples xestos de solidariedade entre a colonia interna e as colonias externas dos Estados Unidos. Como o comandante Chávez en 2005, recibido cos brazos abertos dese Harlem que festexaba a rebeldía caribeña de dicirlle “diaño” ao presidente deses EUA, os outros EUA. Como o internacionalismo practicado polos pobos do Terceiro Mundo contra o racismo, o capitalismo e o colonialismo.